Күндү ааҕааччылар, «Ахтыы альбома» бырайыак чэрчитинэн, Габышева Елена Николаевна 2013 сыллахха библиотекаҕа анаан суруйан хаалларбыт ахтыытын таһаарабыт. Кини Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар ааспыт оҕо сааһын, дьонун туһунан кэпсиир. Олох ыарахаттарыттан чаҕыйбакка, улахан дьону кытта тэбис-тэҥҥэ түүннэри-күнүстэри үлэлээн, үөрэхтээх, үлэһит киһи буолан тахсыбыта. Елена Николаевна күүстээх санаата, дьоҥҥо үтүө майгыта үүнэр көлүөнэ оҕолорго холобур буолар.
Мин 1933 сыллаахха атырдьах ыйын 29 күнүгэр Ньурба оройуонун Омолдон нэһилиэгэр колхуостаах дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтүм. Ийэм уонна аҕам оҕуруокка үлэлиир этилэр. Сэрии буолар чинчитэ эрдэттэн биллэрэ, дьон кэпсэтэрэ. Дьону кулууп таһыгар мунньан илдьэ баралларын көрөрбүт. Ол бириэмэҕэ, дьиэбитигэр 20 буолан олорбуппут. Чугас аймахтарбыт сэриигэ баралларыгар дьоннорун биһиэхэ хаалларан барбыттара, сорохторо сэрии толоонуттан эргиллибэтэхтэрэ. Барыларын дьонум көрөр-харайар этилэр. Биһиги дьиэ кэргэн бары оҕуруокка күнү-түүнү быһа сынньалаҥа суох үлэлиир этибит. Оннооҕор кыһын эмиэ сөптөөх үлэ көстөрө, хортуоска сиэмэтин ыраастааһын, саас рассаада олордуута уо.д.а.
Оҕуруоттан үрдүк үүнүүнү ылыы дьону абыраабыта. Ыаллар ийэлэрэ, кыргыттар, эдэр уолаттар, оҕолор көхтөөхтүк үлэлииллэрэ. Мин дьонум улахан бааһыналарга оҕуруот аһын арааһын үүннэрэллэрэ: хортуоска, хаппыыста, сүбүөкүлэ, эриэппэ, моркуоп, турнепс, оҕурсуу. Ону аһаан ол ыар сыллары туораабыппыт. «Хоргуйан өлөртөн быһаабыттара» - диэн кэлин улаханнык махтаналлара. Дьон аһылыгын ийэм уонна мин тэрийэн бэлэмниирбит. Сайын бастакы аҥаарыгар бааһынаттан былырыын күһүн ордон хаалбыт үүнээйи бөҕүн, ойууртан уҥуохтаах отону, ситэ илик хаптаҕаһы, хонууттан кииһилэни, дьиикэй луугу хомуйарбыт. Сайын иккис аҥаарыгар аспыт арыый тупсара. Ийэм оҕуруот аһыттан миин, лууктаах хортуоска пүрүөтэ онороро. Дьон тото-хана аһыыра. Лэппиэскэбит үксэ оҕуруот аһа этэ, бурдуга бэрт кыра буолара. Сүбүөкүлэлээх лэппиэскэ ордук минньигэһэ. Онтон дөлүһүөнү чэйгэ туттарбыт.
Оҕуруокка сайынын куйааска үүнээйилэри сыыс оттоон, буорун көбүтэн, көмөн, үөннээн, уу кутан, көрөн-харайан тахсарбыт. Ууну күөлтэн таһарбыт. Оннук сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри үлэлиирбит. Улахан ардахха эрэ өрүүрбүт. Күһүн колхоустаахтар үлэлэрин иһин оҕуруот аһын ылан үөрэллэрэ.
Оскуола оҕолоругар байыаннай бэлэмнэнии диэн буолара. Мас саалаах, отон уутунан кырааскаламмыт хайыһардаах, кэтит тирии курдаах этибит. Сүүрэрбит уонна «ытыалаһарбыт». Сэрии бириэмэтигэр сорох сыл куобахтаах буолаччы. Аҕам туһахтыыра, миигин илдьэ барара. Убайым, эдьиийим Ньурбаҕа үөрэнэллэрэ. Туһаҕар куобах эбэтэр мас көтөрө иҥнибит буоллаҕына оҕолуу үөрэрэ, эккириирэ. Мундуну мииннээн иһэрбит, өссө тирии субатынан мииннэммиппитин өйдүүбүн. Итинник эбинэн уонна оҕуруот аһынан аһаан олорбуппут. Таҥаспыт барыта куобах тириитэ этэ: соммут иһэ, бэргэһэбит, үтүлүкпүт, суорҕаммыт уо.д.а. Өссө дьахталлар имитэн бэргэһэ, үтүлүк тигэн сэриигэ ыыталлара. Төһө да ыараханнык олордоллор, дьоммут биһиги үөрэхтэнэрбитигэр кыһанан, Ньурба оскуолатын бүтэттэрбиттэрэ. Кэлин бары үрдүк үөрэхтэмиппит. Дьонум 5 оҕолоруттан билигин иккиэбит, 8 сиэн, 18 хос сиэн, хас да хос-хос сиэннэр бааллар.
1945 сыл саас олус эрдэ кэлбитэ, бааһыналарга күп-күөх этэ. Кыайыы күнүгэр ыраас халлаан, олус кэрэ, сырдык, ичигэс этэ.
Габышева Елена Николаевна
РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Учууталлар учууталлара, «За доблестный труд в годы ВОВ» мэтээл хаһаайына, үлэ уонна тыыл бэтэрээнэ, Нам улууһун бочуоттаах гражданина.
2013 сыл, бэс ыйын 16 күнэ
