Продолжаем рубрику «Профессия вечная – библиотечная», приуроченную к 50-летию Детской библиотеки – филиала №15 «Моя библиотека». Своим воспоминанием делится Елена Васильевна Дьячковская, проработавшая с 1983-2002гг., в т.ч. с 1997г. – заведующей библиотекой. Ею составлены сценарии мероприятий по нравственному воспитанию, но главная заслуга в разработке, проведении библиотечных уроков. Данные методические разработки в 27 выпусках «Библиотечно-библиографические знания – школьникам» (1-8 кл.) вызвали интерес коллег не только в Якутии, но и в других регионах России.
Махталынан ахтабын - саныыбын.
Мин Максимова Клавдия Ильинична салайааччылаах 2 №дээх Куораттааҕы оҕо библиотекатыгар 1983 сыллаахха үлэҕэ киирбитим. Ол иннинэ 2-с оскуола библиотекатыгар үлэлии сылдьаммын, Клавдия Ильинична салалтатынан оскуолам библиотекатын фондун соҕотоҕун ББК-ҕа көһөрөммүн, Клавдия Ильиничнаттан улаханнык хайҕаммытым. Куорат үрдүнэн бастакынан бу библиотека ББК-ҕа көстө диэбитэ. Ол эрээри, кинигэ быылын аһара булкуйаммын, аллергиялаан, бронхиттаан, тохтообот кураанах сөтөл киирэн, балыыһаҕа киирэн хаалбытым. Аны манна эмтэригэр барытыгар реакция биэрэммин, бэрт өр эрэйдэнэн бараммын, бронхиальнай астмалаах, постояннай гормон иһэр II гр. инвалид буолан хаалбытым. Хас да сыл дьиэҕэ олорон бараммын, III гр. таһаарбыттарыгар, үлэ көрдөнөр буолбутум. Дьиэбиттэн чугас диэммин, Клавдия Ильиничнаҕа үлэ ыйыталаһа киирбитим. Оччолорго III гр. инвалид хайаан да үлэлиэхтээх этэ. Туругум мөлтөҕүн, элбэхтик бопторон приступтуурбун уонна постояннай доза гормон иһэрбин кэпсиирбэр тиийбитим. Онуоха Клавдия Ильинична, үөрүөм иһин: «Оскуола библиотекатыгар наһаа таһаарыылаахтык үлэлээбитиҥ, үлэһиккин билэбин. Учуутал үөрэхтээҕиҥ өссө үчүгэй. Мин уруоктар, бэсиэдэлэр, көрсүһүүлэр текстэрин, сценарийдарын суруйар, оҕолорго ханнык баҕарар мероприятиелары, уруоктары ыытар киһиэхэ наадыйабын. Онон эйигин үөрэ-көтө үлэҕэ ылыам этэ да, библиотекарь миэстэтэ суох. Арай гардеробщик штата баар да, эн онно сөбүлэспэт буоллаҕыҥ дии. Арай, элбэхтик приступтуур киһи, суруйар кэмҥэр дьиэҕэ олорон үлэлээн көрдөххүнэ, хайдах буолуой», - диэн соһутта. Мин тута сөбүлэстим. Онон 4-5 сыл гардеробщик хамнаһыгар олорон, мероприятиелар, бэсиэдэлэр, уруоктар текстэрэ бөҕөнү суруйбутум. Үчүгэй кэммэр киирэн бэсиэдэлэри, уруоктары, көрсүһүүлэри ыытар этим. Мөлтөөтөхпүнэ, ордук кыһын, дьиэбэр олорон суруйарым.
Клавдия Ильинична үлэҕэ сыһыана, олоҕу көрүүтэ атын дьонтон олох ураты этэ. Үлэни «төрөтөн», ымпыктаан-чымпыктаан үлэлиирэ, үлэһиттэригэр кытаанах ирдэбиллээҕэ. Үлэтигэр саҥаны айан, толкуйдаан киллэрэн биэрэн иһэрэ.
Ол курдук, бастатан туран, библиотекатын ис бараанын (оформлениетын) ханна да суох гына олус сиэдэрэйдик оҥотторбута: старшай абонемент космос куйаара, младшай абонемент – остуоруйа эйгэтэ, ааҕар зал – кинигэ страницаларынан бүппэт алыптаах айан. Таһыттан киирэ түһээт, киһи сэргэхсийэ түһэр, сүргэтэ көтөҕүллэр дьиэтэ буолбута. Оҕолор да, төрөппүттэр да наһаа сэргиир этилэр.
Онтон аны куруук ыытыллар библиографическай уруоктар текстэрэ наһаа «сухуойун», оҕолору тардыбатын, интэриэһэргэппэтин тоһоҕолоон бэлиэтиир буолбута. Хайдах гынан оҕону умсугутар, болҕомтотун тардар уруоктары ыытыахха сөбүн толкуйдуура. Онон сиэттэрэн, 1-8 кылаас оҕолоругар библиографияҕа аналлаах 27 тематтан турар библиотечнай уруоктар текстэрин олох саҥалыы суруйуунан дьарыктанан барбыппыт. Уруоктарбытын барытын оҕону умсугутар гына оонньуу быһыытынан ыытыахха сөп эбит диэн толкуйдаабыппыт. Клавдия Ильиничналыын ханнык уруокка хайдах оонньуу барыан сөбүн сүбэлэһэрбит. Сороҕор, аҕыйах сылга библиотекарынан үлэлээбит Матрена Акимова кыттыһара, оонньуу арааһын толкуйдуура. Онтон мин уруоктар ис хоһооннорун арыйан, онуоха сөп түбэһиннэрэн, ооньуу форматынан ыытыллар гына текстэрин суруйарым: кыра кылаастарга остуоруйа киэбинэн, орто кылаас оҕолоругар айаннааһын (путешествие), улахаттарга – куоталаһыы, күрэстэһии, эбэтэр куйаар устун алыптаах айан быһыытынан барар уруоктары толкуйдаабыппыт. Клавдия Ильинична наһаа астыммыта. Уруоктар сэргэхтик барар буоланнар, оҕолор үөрүүнэн кэлэр буолбуттара.
1991 с. ити үлэбит «Библиотечно-библиографические знания – школьникам. Методическая разработка в 27 выпусках» диэн ааттанан, тус-туһунан кылаастарынан араарыллан, брошюралар буолан бэчээттэнэн тахсыбыттара. Оччотооҕуга оскуола оҕолоругар аналлаах библиографическай уруоктар сценарийдара ханна да суох эбит этэ. Онон ити үлэбит бүтүн Союз үрдүнэн тарҕанан, улахан биһирэбили ылбыта. Союз араас куораттарыттан сакаастаан атыыласпыттара.
Ити курдук, Клавдия Ильинична наар инники хардыылаан, далааһыннаахтык үлэлиир этэ.
«Улугуруу сыллара» диэн ааттанар 90 сылларга биһиги библиотекабыт коллектива өссө өрө күүрүүлээхтик үлэлээбитэ. Суруйааччылар, художниктар тустарынан бэсиэдэлэри, араас дааталарынан көрсүһүүлэри, кэпсэтиилэри тиһигин быспакка ыытарбыт. Библиотечнай уруоктарбыт наһаа сэргэхтик бараллара. 2-с, 26-с оскуола кылаастара субуллан олороллоро. Чугастааҕы детсадтар иитиллэччилэрин кытта эмиэ үлэ барара. Онон былаан туолуутугар олох ыарахаттары көрсүбэт этибит.
Ити сылларга Клавдия Ильинична айдарыылааҕа, дьоҥҥо көмөлөһөр кыахтааҕа биллибитэ. Кыралаан миигин имэрийэр, астмам бэргээн, бопторон бардахпына, илбийэн чэпчэтэр этэ, оччоҕо салгыы үлэлээбитинэн барарбыт. Кини атын да ыарыһахтары кытта алтыһар буолан, ыарыһах киһи наһаа элбэҕин сөҕөрө: «Дьон того олохтон охсууну ыларый? Тугу эрэ ситэ өйдөөбөппүт, оҥорбоппут быһыылаах», - диирэ.
Оччотооҕуга «духуобунас» диэн тыл хаһыакка, сурунаалга научнай статьяларга элэҥ-сэлэҥ көстөр буолбута эрээри, ис хоһоонун борустуой тылынан киһи оҕону кытта үлэҕэ туттуон сөп быһаарыы суох этэ. Онуоха Клавдия Ильинична бу тыл ис хоһоонун бэрткэ сыныйан толкуйдуур, өйдүү сатыыр этэ. Ол сылдьан, киһи бу олоххо туох эрэ аналлаах, соруктаах, тугу эрэ өйдөөрү, билээри, үүнэ-сайда, майгытын-сигилитин көннөрүнэ кэлэр эбит, духуобунас ис хоһооно ити эбит диэн өйдөөбүтэ. Онон оҕону кыра эрдэҕиттэн духуобунаска иитиллиэхтээх эбит диэн түмүккэ кэлбитэ.
Библиотекаҕа сыал-сорук туруорунан, оҕо духуобунаһын үрдэтэр үлэни саҕалаабыппыт. Уруккуттан тиһигин быспакка ыытыллар оҕо билиитин кэҥэтэр, кэрэ эйгэтигэр сыһыарар, биллиилээх дьоннору кытта билиһиннэрэр мероприятиелар тастарынан үлэбитигэр саҥа сүүрээни киллэрэн, сиэр-майгы тематыгар бэсиэдэлэри, кэпсэтиилэри ыытан барбыппыт. Мин «Что такое доброта», «Как ты понимаешь дружбу», «Что такое забота» о.д.а. текстэри суруйталаабытым.
Бу сылларга Клавдия Ильинична өр сыллаах сыралаах үлэтин түмүгүнэн «Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ» буолбута.
Салгыы Клавдия Ильинична духуобунас тематын өссө дириҥэтэн үөрэтэн, киһи бу олоххо туох эрэ сыаллаах-соруктаах, орто дойду олоҕо тупсарын, туруктаах буоларын туһугар туох эрэ суолталааҕы оҥоро кэлбит; ону таһынан, саха киһитэ сиэри-туому билиэхтээх, итэҕэлгэ билиитин чиҥэтиэхтээх, майгытыгар-сигилитигэр үлэлэниэхтээх эбит; балары өйдөөн, хас биирдии киһи бэйэтин бэйэтэ салайыныахтаах, чэбдигирдиэхтээх, сайыннарыахтаах эбит диэн. К.И. Максимова аны улахан дьоҥҥо итинник ис хоһоонноох уһуйааннары (курстары) ыытан барбыта. Үлэтин кэнниттэн тэрилтэлэр залларын уларсан, 50-70-нуу киһилээх группалары мунньан, уһуйааннары ыытара. Дьон-сэргэ олус сөбүлээбитэ, сэргээбитэ. Истиһэ-истиһэ элбэх тэрилтэ маннык курстары ыыттарар этилэр. Аны бу уһуйааннарга Клавдия Ильинична дьон наһаа сабыылаахтар диэн, психологическай разгрузкалары киллэрэн биэрбитэ. Курсаннар сымныыбыт, кэҥиибит, олох хам туттаран баран сылдьыбыт эбиппит диэн, бэрткэ биһирээбиттэрэ. Кини бу курстарын хас да сыл куораты биир гына сүүрэ сылдьан нэһилиэнньэҕэ ыыппыта.
Итинник үлэлии олордохпутуна, оччотооҕуга культура управлениетын начальнигынан олорор О.М. Харайбатова, бэйэтэ эмиэ инники хардыылаан үлэлиир салайааччы, ити курстарга сылдьан, биһирээн, Клавдия Ильинична курстара кэскиллээхтэрин, туһалаахтарын, дьон психологическай разгрузкаҕа наадыйарын өйдүүр буолан, оччотооҕуга Саха сиригэр ханна да суох «Центр общения» диэн саҥа тэрилтэ арыйан, дьиэ биэрэн, К.И. Максимованы директорынан анаабыта.
Оччотооҕуга мин, эппитим курдук, 4-5 сыл кэриҥэ гардеробщик ставкатыгар олорон бараммын, 1997 сылтан, миэстэ тахсан, библиотекарынан үлэлии сылдьарым, онон О.М. Харайбатова библиотека директэринэн миигин хаалларбыта.
Дьэ онон, Васильева Е.Х., Сергеева А.А., Сыроватская С.А., Корякина Р.В., Семенова Т.Я. буолан үлэлии хаалбыппыт. 1998 с. Семенова Т. уурайан, миэстэ тахсан старшай библиотекарынан үрдүк анал үөрэхтээх, дириҥ билиилээх-көрүүлээх, опыттаах Аргунова Матрена Николаевнаны үлэҕэ ыламмын, методическай үлэбит үрдүк таһымнаммыта, улаханнык сэргэхсийбитэ. Клавдия Ильинична саҕалаабыт, үөрэппит – такайбыт суолунан салгыы үлэлээн барбыппыт. Кыргыттарым бары да Клавдия Ильнична кытаанах ирдэбиллээх оскуолатын ааспыт, өр сыл үлэлээбит, уопуттаах, дьаныардаах үлэһиттэр этэ.
Мин бу библиотекаҕа 5 аҥар сыл директордаабытым тухары бары биир санаанан, биир тыынынан, наһаа тапсан, туруоруммут сорукпутун толорор этибит. Былаан толоруутун даҕаны, атын да ирдэниллэр үлэлэри чэпчэкитик, бириэмэтигэр оҥорон иһэр этибит.
Ити библиотекаҕа үлэлээбит сылларбын, коллективпын өрүү дириҥ махталынан ахтабын – саныыбын.
Оттон Клавдия Ильинична саҥа тэрилтэтин кэлин «Көмүлүөк» диэн ааттатан, республикаҕа биллэр үлэлээх, саха киһитин сайыннарар, сырдатар, итэҕэлгэ тиэрдэр, ис кутун үрдэтэр тэрилтэ оҥорон, орто дойдуттан барар күнүгэр диэри бэриниилээхтик үлэлээбитэ. Билигин ити тэрилтэ «Центр духовности имени К.И. Максимовой» диэн ааттанан үлэлии турар.
Мин библиотекаҕа бэйэм кэннибиттэн директорынан Матрена Николаевна Аргунованы хаалларан, Клавдия Ильиничнаҕа «Көмүлүөккэ» уон сыл методиһынан, кылгас кэмҥэ директорынан үлэлээн, сэмэй кылааппын киллэрсибитим...
